Pierwsze pisane wzmianki o udomowieniu gołębi pocztowych pochodzą z około 3000 r. p.n.e. Egipcjanie, Persowie, Grecy i Rzymianie wykorzystywali te ptaki do przekazywania wiadomości na duże odległości, w tym podczas oblężenia miast. W związku z ich doniosłą rolą społeczną gołębie pocztowe były przez wieki obecne w kulturze i sztuce. Są symbolem pokoju, miłości i wierności.
Gołębie to wszędobylskie ptaki, które możemy spotkać praktycznie na całym świecie. Niektóre żyją dziko i są częstymi gośćmi wielkich aglomeracji, a inne są specjalnie hodowane w celach sportowych i wystawowych albo po prostu na mięso. Na świecie odbywają się zawody sportowe z udziałem gołębi, podczas których ptak ma w jak najkrótszym czasie wrócić do swojego gołębnika. Wyścigi są bardzo popularne w Azji, choć także w Polsce sport zyskuje na popularności.
Gołębie w różnych epokach
Od kiedy hoduje się gołębie? Prawdopodobnie gołębie zostały udomowione około 5 tys. lat p.n.e. w Fenicji. Pierwsze doniesienia o wykorzystaniu gołębi do przesyłania ważnych informacji znajdujemy w zapiskach starożytnych Greków, Rzymian i Egipcjan, którzy ufali im bardziej niż kurierom pieszym czy konnym. Gołąb wykorzystywany był przez wojsko od średniowiecza po wiek XX. W mitologii grecko-rzymskiej pod postacią gołębicy ukazywano Afrodytę i Wenus, boginię miłości. Sanktuarium Afrodyty w Pafos na Cyprze znane było z gołębi.
Wiadomo, że ptaki te odznaczają się umiejętnością powracania do własnego gołębnika nawet z dalekich podróży, dlatego z czasem ludzie zaczęli wykorzystywać je do przesyłania wiadomości handlowych czy militarnych. W czasie I wojny światowej walczące armie wyposażały w gołębie samoloty, czołgi i okręty, w tym podwodne, aby przekazywać wiadomości dowództwu o aktualnym położeniu jednostek.
W toku wojny odkryto, że gołębie mogą przenosić ładunki o wadze 100 g. W ślad za tym odkryciem skonstruowano specjalne aparaty fotograficzne z samowyzwalaczem, dzięki czemu ptaki robiły zdjęcia wojsk wroga za linią frontu. W ten sposób ptaki stały się pierwowzorem współczesnych dronów. Udoskonalona od czasów I wojny światowej technologia fotografii pozwalała na zrobienie ok. 200 zdjęć w trakcie jednego lotu. Ptaki mogły również przenosić małe ładunki wybuchowe.
Gołębie pocztowe
W Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku zgody na podejmowanie hodowli i loty gołębi pocztowych udzielało Ministerstwo Spraw Wojskowych, które opracowało specjalny regulamin dotyczący gołębi i sposobu ich wykorzystywania. Po zajęciu Polski w 1939 roku hitlerowcy zakazali Polakom hodowli gołębi pocztowych oraz lotów gołębi. Nieprzestrzeganie zarządzenia groziło surowymi konsekwencjami, w tym karą śmierci.
W czasie II wojny światowej najbardziej znanym gołębiem był G.I. Joe w służbie Brytyjczyków. W dwadzieścia minut pokonał 30-kilometrową trasę, aby przenieść informacje, dzięki której ocalono setki alianckich żołnierzy. Prawdopodobnie najszybszym gołębiem tego czasu był irlandzki gołąb służący w RAF o imieniu Paddy, który przeleciał nad Kanałem La Manche w niespełna pięć godzin.
Gołębie w literaturze
Gołąb jest obecny w literaturze od czasów biblijnych. W Księdze Rodzaju jest wzmianka, że Noe chcąc się dowiedzieć na ile opadły niszczycielskie wody wypuszczał z arki gołębicę. Ptak przyniósł w dziobie gałązkę oliwną, co miało być znakiem, że życie zaczyna się budzić. W ten sposób biblijna gołębica z gałązką oliwną stała się symbolem chrześcijańskim. Ewangelia wspomina, że w świątyni jerozolimskiej złożono w ofierze dwa młode gołębie.
W poezji starożytnego Rzymu Owidiusz wspomina, że córki króla Anniusza prześladowane przez zwycięskich Greków zamieniły się w gołębie. Dziki gołąb skalny jest bohaterem Homera. O gołębiach pisze Szekspir w „Hamlecie”. Ptaki są obecne w dziełach Ignacego Krasickiego, w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza oraz u Juliusza Słowackiego.
Gołębie w sztuce
Jeden z mitów greckich opowiada o tym, jak z egipskich Teb miał przylecieć gołąb i usiadłszy na dębie przemówił ludzkim głosem, polecając założyć tam wyrocznię. Wschodnie narody kojarzyły gołębia z duchem i duszą, a mieszkańcy starożytnej Syrii umieszczali nad grobowcami domki dla gołębi, które miały oznaczać ulatującą duszę ludzką. Współcześnie ptak stał się symbolem pojednania jako gołąbek pokoju.
Upowszechnienie tej symboliki zawdzięczmy głównie Pablowi Picasso, który kochał gołębie do tego stopnia, że córce nadal imię Paloma, co po hiszpańsku oznacza gołąb. Artysta obcował z ptakami od dzieciństwa, gdyż hodowlą gołębi zajmował się jego ojciec. Mały Pablo przynosił je do szkoły i rysował podczas wagarów. Do najsławniejszych obrazów Picassa należy „Dziecko z gołębiem” z 1901 roku.
Pablo Picasso jest autorem obrazu „Gołąb z zielonym groszkiem” oraz plakatu promującego Międzynarodową Konferencję Pokojową w Paryżu w 1948 roku, po której powstał cykl prac z gołębiami w roli głównej. Po śmierci Henri Matisse’a w 1954 roku w hołdzie przyjacielowi namalował serię obrazów po wspólną nazwą „Studio”. Wszystkie przedstawiały błękit nieba, zieleń ogrodu, morze i… gołębie.
Gołębie w filmach
Równie często gołębie są bohaterami filmowców. W 1957 roku powstała wzruszająca etiuda filmowa pt. „Gołębie pocztowe” o przygotowaniach da zawodów gołębi. Ptaki wywieziono w klatkach na pełne morze w pobliże Szwecji. Uwolnione miały samodzielnie wrócić do hodowców na Śląsk. Właściciele gołębi z niepokojem czekają na ich przylot.
„Warszawskie gołębie” z 1988 roku to opowieść o hodowcy z Targówka (w tej roli Józef Nalberczak), który zmuszony jest zmienić miejsce zamieszkania, ale nie chce stracić stada. Jego hodowla budzi sprzeciw innych mieszkańców. Bohater nie daje jednak za wygraną, gdyż hodowanie gołębi to rodzinna tradycja, a zwierzęta mają dla niego ogromne znaczenie.
