Rehabilitacja pacjentów z psami czy końmi nie jest w Polsce niczym nowym. W działalności leczniczej z wykorzystaniem zwierząt specjalizują się liczne placówki publiczne oraz prywatne. Całkowitą nowością jest natomiast terapia z ptakami, czyli awiterapia. Rehabilitacja odbywa się z ptakami domowymi, hodowlanymi lub nawet drapieżnymi. Dzięki kontaktowi z przyrodą pacjenci mogą na chwilę oderwać się od problemów i zapomnieć o chorobie.
Pierwsze udokumentowane doświadczenia w leczeniu z udziałem zwierząt domowych odnotowano w XVII wieku w Anglii. Zauważono wtedy, że pacjenci szpitala psychiatrycznego skuteczniej radzą sobie z kontrolą własnych emocji dzięki kontaktowi z przyrodą. W latach 60. XX wieku amerykański psychiatra Boris Levison opublikował swoje obserwacje dotyczące przyjaźni między zwierzętami a dziećmi autystycznymi. Od tego czasu zooterapia jest uznawana za metodę wspomagania terapii psychologicznej.
W USA terapia tego rodzaju została oficjalnie wprowadzona w roku 1977. W Polsce za prekursorkę terapii z udziałem zwierząt uznaje się Marię Czerwińską, która podczas pracy nad filmem z udziałem dzieci niewidomych zwróciła uwagę na pozytywne relacje dzieci z psami. Obecnie Polski Związek Zooterapeutów i Przewodników Zwierząt Pracujących certyfikuje specjalizacje w rehabilitacji z wykorzystaniem różnych, czasem egzotycznych zwierząt. Są to m.in. aspersoterapia (ślimaki), rodoterapia (wiewiórki, świnki morskie), onoterapia (osły) czy bowiterapia (kozy, owce, krowy).
Na czym polega awiterapia
Od dawna wiadomo, że zwierzęta mają doskonały wpływ na człowieka, dlatego często wspierają chorych pacjentów w powrocie do zdrowia. Terapia pomaga obniżyć poziom stresu, odpręża i edukuje. Pacjenci z bliska obserwują zwierzęta, poznają ich budowę, zwyczaje i zachowanie. Kontakt z hodowlanym lub dzikiej zwierzęciem dodaje odwagi i pewności siebie.
Zooterapia jest metodą wspomagającą leczenie oraz rehabilitację osób chorych. Może być realizowana jako planowa terapia z udziałem zwierząt lub spontaniczna zabawa ze zwierzęciem, która prowokuje pacjenta do aktywności ruchowej. Zwierzę jest naturalnym terapeutą, który pozwala pacjentowi otworzyć się i zaufać. Głaskanie i przytulanie zwierząt pobudza organizm do wydzielania endorfin oraz obniża poziom hormonów stresu.
Jedną z odmian rehabilitacji z udziałem zwierząt jest awiterapia, która korzysta z leczniczej mocy ptaków, w tym ptactwa domowego (drobiu), hodowlanego (np. papugi, gołębie) i ptactwa dzikiego (np. jastrzębie). Najczęściej są to ptaki młode, łagodne, lubiące kontakt z człowiekiem. Zajęcia z udziałem zwierząt są wykorzystywane również w pracy z osobami zdrowymi, które dzięki kontaktowi ze zwierzętami uczą się odpowiedzialności, zasad pielęgnacji i wychowania zwierzaka.
Rehabilitacja z ptakami
W literaturze fachowej spotkać można opis zajęć terapeutycznych z wykorzystaniem gęsi domowych. Dla pacjentów dotyk gęsich piór okazuje się przyjemny i kojący. Gęś trzymana w objęciach dorosłego człowieka, najlepiej opiekuna, którego gęś zna i którego toleruje, jest bardzo spokojna i nie stanowi zagrożenia. Obce osoby mogą ją wtedy dotykać i głaskać.
Podczas zajęć terapeutycznych dzieci otrzymują pióra gęsie, kurze i gołębie. Mają za zadanie dotknąć je i zgadnąć, do którego zwierzęcia należą pióra. Następnie w ramach oswajania z nieznanym bodźcem dzieci porównują pióra do okrywy zwierzęcia, które znajduje się w ich otoczeniu lub z którym miały już kiedykolwiek kontakt.
Awiterapia rozbudza ciekawość świata, dostarcza wiele emocji, a także pozwala na głębsze zrelaksowanie się, odstresowanie, regenerację oraz wpływa kształtująco na funkcje poznawcze. Zajęcia pozwalają przełamać lęk przed ptakami, pogłębiać bliższy kontakt z nimi jako elementem przyrody, stymulować zmysły słuchu, wzroku i dotyku, ćwiczyć koncentrację uwagi i wyobraźnię, wyzwalać spontaniczność dziecka, rozwijać sprawność ruchową oraz kształtować umiejętność okazywania emocji i uczuć.
Dzięki zajęciom można rozwijać umiejętność naśladowania ruchu oraz poszczególnych dźwięków, uczyć zasad bezpiecznego postępowania z ptakiem, kształtować zdrowe nawyki higieniczne związane z kontaktem z ptakiem (np. mycie rąk), uczyć relaksacji, odprężenia i samodzielności w takich działaniach, jak karmienie, pielęgnacja, uwrażliwić na potrzeby i walory ptaków oraz uwrażliwiać na dbanie o środowisko naturalne.
Rehabilitacja z gołębiami
Zajęcia terapeutyczne z gołębiami polegają na poznawaniu tego gatunku ptaków. Plan zajęć jest zróżnicowany, a jego głównym celem jest leczenie oraz pomoc w rozwoju zdolności motorycznych podczas powrotu do zdrowia po ciężkich chorobach oraz w łagodzeniu objawów chorób psychicznych. Ogólna praca ze zwierzętami ma na celu wywołanie u pacjentów pozytywnych emocji i pomoc w poradzeniu sobie z trudnymi przeżyciami.
Gołębie są zwierzętami stadnymi z ustaloną hierarchią w stadzie. W przypadku odczuwania strachu razem uciekają w jednym kierunku. Zdarzają się zarówno ptaki odważne wobec człowieka, jak i strachliwe. Niektóre gołębie preferują kontakt z dziećmi. Ptaki można łatwo wyszkolić dzięki pozytywnej zachęcie i smakołykom. Najłatwiej jest pracować z gołębiami, które były socjalizowane jako pisklęta.
Terapia z udziałem gołębi co daje
Jak podkreślają rehabilitanci korzystający z właściwości prozdrowotnych zajęć z gołębiami, najczęściej u pacjentów obserwuje się ożywienie emocjonalne, szczególnie u dzieci, ożywione reakcje pozawerbalne ciała, spontaniczną aktywność werbalną (np. naśladowanie głosu ptaków), wyzwalanie spontanicznej radości i ciekawości pozwalającej na pozbywanie się zahamowań (np. lękowych) oraz poszerzenie wiedzy ekologicznej.
