W Polsce żyje obecnie 467 gatunków ptaków, w tym 285 lęgowych, czyli stwierdzono ich gniazda w naszym kraju. Niektóre z nich to ptaki, które były u nas widziane tylko raz, a więc należą do gatunków zalatujących wyjątkowo. Najliczniejszy w Polsce gatunek gniazdujący to skowronek, a najrzadszym jest kraska. Ptaki objęte są ochroną prawną w celu zapewnienia przetrwania i utrzymania właściwego stanu przyrody oraz dla zachowania różnorodności gatunkowej i genetycznej gatunków dziko żyjących na terenie naszego kraju oraz UE.
Zakazy obowiązujące w stosunku do zwierząt objętych ochroną gatunkową oraz gatunki zwierząt, w tym ptaków objęte ochroną ścisłą oraz częściową regulują ustawa O ochronie przyrody oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej.
Ochrona prawna ptaków w Polsce
Na świecie żyje obecnie ponad 9 tys. gatunków ptaków (z czego 1227 zagrożonych jest wyginięciem), z czego w Polsce mamy 467. Ok. 230 z nich gnieździ się w naszym kraju regularnie, choć niektóre reprezentowane są zaledwie przez kilka par. Ochrona gatunkowa ptaków jest prawnym sposobem zabezpieczenia rzadkich gatunków zwierząt dziko żyjących. Zgodnie z przepisami, ochrona może być ścisła (obejmuje cały okres życia osobnika danego gatunku) lub częściowa (dotyczy pewnego etapu jego życia, np. okresu lęgowego).
W stosunku do ptaków objętych ochroną gatunkową zakazuje się m.in. umyślnego zabijania, umyślnego okaleczania lub chwytania, umyślnego niszczenia ich jaj lub form rozwojowych, transportu, chowu, zbierania, pozyskiwania, przetrzymywania lub posiadania okazów gatunków, niszczenia siedlisk lub ostoi będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania.
Zakaz dotyczy także niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd, zimowisk lub innych schronień, umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień, zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany lub darowizny okazów gatunków, wwożenia z zagranicy lub wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków, umyślnego przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca oraz umyślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego.
Ile jest gatunków ptaków chronionych w Polsce?
Dodatkowo wprowadzono również zakaz umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych czy w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących bądź zimujących oraz zakaz fotografowania, filmowania lub prowadzenia obserwacji mogących powodować ich płoszenie lub niepokojenie.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z 16 grudnia 2016 w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, ochroną ścisłą objęto w Polsce 426 gatunków ptaków oraz ptaki występujące naturalnie na terytorium państw Unii Europejskiej, przebywające na terytorium naszego kraju. Natomiast ochroną częściową objęto dziewięć gatunków.
Strefa ochrony ścisłej funkcjonuje na zasadach rezerwatu, gdzie wykonywanie jakichkolwiek czynności wymaga uzgodnień z Generalną lub Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska. Dla ptaków drapieżnych jest to zwykle fragment starego lasu z jednym lub kilkoma gniazdami oraz drzewami odpoczynkowymi, noclegowymi i obserwacyjnymi.
Jakie są zagrożone gatunki ptaków w Polsce?
Prawo określa strefy ochrony zagrożonych gatunków ptaków. Ogółem strefy ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania obowiązują dla 21 gatunków ptaków, głównie szponiastych (dziewięć gatunków) i sów (cztery gatunki). Ochroną objęte są takie ptaki, jak m.in. bielik, orzeł przedni, orlik krzykliwy, orlik grubodzioby, rybołów, gadożer, sokół wędrowny, raróg, kania ruda, kania czarna, puchacz, sóweczka, włochatka i bocian czarny. Np. w przypadku bielika strefa ochrony całorocznej wynosi 200 m od gniazda i 500 m od gniazda w okresie gniazdowania – w okresie od początku stycznia do końca lipca.
Jakie ptaki nie są pod ochroną w Polsce? Przepisy o ochronie ścisłej nie dotyczą takich gatunków, jak m.in. gołąb grzywacz (jedyny gołąb w rodzinie, który nie jest objęty ochroną), sroki, gawrony, wrony, kaczka krzyżówka czy gęś gęgawa oraz ptaków łownych (kuropatwa, bażant, jarząbek i słonka). Trzeba jednak pamiętać, że w okresie lęgowym również ptaki pospolite i łowne są objęte ochroną.
Jaki jest najrzadszy ptak w Polsce?
W naszym kraju co roku odbywa się wielkie liczenie ptaków w ramach Monitoringu Ptaków Polski, które obejmuje sezon lęgowy, wędrówkowy i zimowania. Na podstawie badań można określić gatunki pospolite oraz rzadkie. Do najrzadszych ptaków należy kraska, średniej wielkości ptak, którego liczba par lęgowych w ostatnich latach wynosiła zaledwie kilkanaście. W Polsce ptak objęty jest ochroną ścisłą. Innym rzadkim gatunkiem w Polsce jest orlik grubodzioby.
Czerwona lista ptaków Polski
Istnieje Czerwona lista ptaków Polski, która wprowadza kryteria zagrożeń gatunków ptaków według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN). Z aktualnej jej edycji wynika, że w ciągu ostatnich dwustu lat w Polsce wymarło szesnaście gatunków ptaków (szlachar strepet, drop, kulon, siewka złota, biegus zmienny, bekasik, mewa mała, nur czarnoszyi, czapla purpurowa, orzełek, pustułeczka, kobczyk, dzierzba rudogłowa, nagórnik oraz krzyżodziób sosnowy).
Z 47 gatunków zagrożonych wymarciem dwanaście zakwalifikowano jako krytycznie zagrożone (świstun, rożeniec, rycyk, batalion, łęczak, rybitwa czubata, gadożer, orlik grubodzioby, błotniak zbożowy, kraska, dzierzba czarnoczelna oraz pomurnik). Dziesięć kolejnych ma status zagrożonych (cietrzew, sieweczka obrożna, czajka, kulik wielki, dubelt, mewa czarnogłowa, orzeł przedni, uszatka błotna, puszczyk mszarny i droździk), a 25 gatunków jest narażonych na wyginięcie (m.in. przepiórki, głuszce, kszyki, rybołowy, wodniczki, sokoły wędrowne, turkawki).
